Rò luân nhĩ là dị tật bẩm sinh thường gặp ở trẻ em. Trẻ bị rò luân nhĩ nếu không xảy ra tình trạng nhiễm trùng thì có thể chung sống với dị tật này. Tuy nhiên, nếu không được chăm sóc vệ sinh cẩn thận thì rò luân nhĩ sẽ gây ra tình trạng viêm, áp xe hoá, ngứa ngáy, khó chịu,… Để tránh bệnh tái đi tái lại nhiều lần, trẻ cần được phẫu thuật để loại bỏ hoàn toàn lỗ rò. Dưới đây là hướng dẫn chăm sóc trước và sau phẫu thuật cho trẻ bị rò luân nhĩ.

I. TỔNG QUAN

1. Rò luân nhĩ là bệnh gì?

 –  Rò luân nhĩ là một dị tật bẩm sinh khá thường gặp, khi trẻ có một lỗ nhỏ ở trên vành tai. Dị tật rò luân nhĩ được hình thành từ tuần thai thứ 6, chỗ dị tật sẽ xuất hiện một lỗ nhỏ trên vành tai trên và sâu vào trong sụn của trẻ, thậm chí có đường rò lạc chỗ.

 –  Rò luân nhĩ có thể xuất hiện ở 1 hoặc cả 2 bên tai, bé gái sẽ có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn bé trai, mặc dù rất nhỏ nhưng lỗ rò có thể vào sâu tới phần sụn bên trong.

 –  Trên thế giới, tỷ lệ trẻ mắc bệnh rò luân nhĩ khá thấp (người da trắng chiếm 1%, người Châu Á lên đến 10%). Nếu bệnh xảy ra độc lập thì không có gì đáng lo ngại nhưng nếu đi kèm với các dị tật khác nữa thì có khả năng khiến tình trạng  nặng nề hơn, trẻ sẽ có nguy cơ mắc hội chứng dị tật biểu hiện lên toàn thân, tiêu biểu là hội chứng khe mang – tai – thận (lỗ rò trước tai, nghe kém, viêm thận…)

Hình 1: Hình ảnh lỗ rò luân nhĩ bẩm sinh 2 bên chưa áp xe

2. Triệu chứng của bệnh lý rò luân nhĩ và phương pháp điều trị

Trẻ bị rò luân nhĩ thường không có biểu hiện gì bất thường ngoài một lỗ nhỏ ở trên da vị trí vành tai trên. Tuy nhiên, nếu không được vệ sinh sạch sẽ thì lỗ rò luân nhĩ sẽ gây ra một số triệu chứng như:

 – Triệu chứng toàn thân: Trẻ gần như không hề có triệu chứng toàn thân nào, số ít có sốt lên khi viêm tấy áp xe lỗ rò.

 – Triệu chứng tại chỗ: Trẻ có một hoặc nhiều lỗ nhỏ ở trên da vị trí vành tai hoặc trước tai. Tuy nhiên, trường hợp không được vệ sinh sạch sẽ thì sẽ gây ra một số triệu chứng như:

• Miệng ống rò chảy ra chất dịch có mùi hôi, màu trắng.
• Gây cảm giác ngứa ngáy khó chịu cho trẻ.
• Trường hợp nặng có thể gây phình ra nang, bội nhiễm tạo thành ổ áp xe rò luân nhĩ.

 –  Sau khi tiến hành thăm khám và thực hiện xét nghiệm để có thể chẩn đoán chính xác tình trạng bệnh ở trẻ thì bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị. Thông thường, nếu trẻ có dấu hiệu bị nhiễm trùng các bác sĩ sẽ kê một số loại thuốc kháng sinh phù hợp với độ tuổi và mức độ bệnh ở trẻ. Trường hợp lỗ rò luân nhĩ bị viêm nặng nhưng nang vẫn chưa bị vỡ thì có thể kết hợp điều trị vừa sử dụng thuốc kháng sinh vừa sử dụng phương pháp phẫu thuật rò luân nhĩ để có thể loại bỏ hoàn toàn lỗ rò, tránh bệnh tái phát nhiều lần.

–  Phẫu thuật cắt bỏ toàn bộ đường rò luân nhĩ được thực hiện bằng cách gây mê toàn thân và có thể kéo dài trong khoảng từ 20 – 60 phút cho mỗi bên. Thời điểm phẫu thuật là khi trẻ chưa bị viêm hoặc sau khi lỗ rò bị nhiễm trùng và viêm đã ổn định.

Hình 2: Rò luân nhĩ tái phát và áp xe rò luân nhĩ

II. NỘI DUNG

1. Mục tiêu cần đạt được khi chăm sóc trẻ trước và sau phẫu thuật

–  Trước và sau phẫu thuật lấy đường rò luân nhĩ cho trẻ cần được chăm sóc tốt để phòng những biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra. Do đó, đối với điều dưỡng chăm sóc trẻ phải đạt được 3 mục tiêu sau:

• Chuẩn bị tốt bệnh nhi trước phẫu thuật.
• Chăm sóc và theo dõi bệnh nhi: 6h đầu và 24h tiếp theo sau phẫu thuật.
• Hướng dẫn bệnh nhi thủ tục ra viện.

2. Các vấn đề ưu tiên chăm sóc

3. Diễn biến và biến chứng sau phẫu thuật

Diễn biến sau phẫu thuật

• Toàn thân: Trẻ tỉnh táo gần như hoàn toàn trong ngày đầu phẫu thuật.
• Liền thương vết mổ thường bắt đầu diễn ra trong 1-2 ngày sau phẫu thuật. Quá trình này diễn ra từ từ và đôi khi có thể chậm lại do bội nhiễm, cần thay bang đánh giá vết mổ ngày 1-2 lần để tránh biến chứng này, có thể cắt chỉ sau 7-10 ngày, khi vết mổ đã liền da tốt và khô.
• Đau họng và vết mổ có thể xuất hiện ngay sau mổ và giảm dần trong 1-2 ngày đầu, thường do vị trí đặt ống nội khí quản.

Biến chứng sau phẫu thuật

• Nhiễm trùng vết mổ: Với biểu hiện là sưng tấy mủ tại vết mổ hoặc có thể sốt. Đó là tình trạng bội nhiễm vết mổ đường rò luân nhĩ sau phẫu thuật. Thường sốt là triệu chứng ít gặp sau phẫu thuật rò luân nhĩ, đa phần là sốt nhẹ do phản ứng cơ thể sau cuộc phẫu thuật, thường hết sau 1-2 ngày. Một số ít gặp sốt cao do nhiễm trùng cơ hội, cần thăm khám tổng thể để điều trị phối hợp.
• Tái phát: Sau thời gian trẻ điều trị phẫu thuật thì vết mổ sưng đau lại lỗ rò luân nhĩ chảy dịch tái phát. Trường hợp ít gặp này thường được điều trị nội khoa mội thời gian cho hết tình trạng viêm và xem xét chỉ định phẫu thuật lấy đường rò lần nữa, số hiếm khác là đường rò tái phát nhiều lần.

Hình 3: Vết mổ rò luân nhĩ sau phẫu thuật

TÀI LIỆU THAM KHẢO

– “Rò luân nhĩ: nguyên nhân, dấu hiệu, điều trị và cách vệ sinh” – Báo điện tử, đăng ngày 10/06/2022, Biên tập BS Thúy Hằng.

– “Rò luân nhĩ là gì, có phải là bệnh nguy hiểm không?” – Báo điện tử, đăng ngày 08/12/2022, Biên tập BS.Vũ Thanh Tuấn.

– “Standardized surgical strategy for the treatment of preauricular sinus to reduce recurrence”. Park H, Seong J, Park H, Yeo H.Arch Craniofac Surg. 2023 Oct; 24(5):223-229.

– Kim JR, Kim do H, Kong SK, Gu PM, Hong TU, Kim BJ, et al. Congenital periauricular fistulas: possible variants of the preauricular sinus. Int J Pediatr Otorhinolaryngol. 2014 Nov. 78(11):1843-8.

CNĐD Nguyễn Cẩm Linh, ĐDCKI Nguyễn Thị Ánh Hồng (Khoa Tai – Mũi – Họng)
Biên tập: Phòng Thông tin điện tử – Viện ĐT&NCSKTE